به گزارش تحریریه، دونگ شی هان، سردبیر اجرایی مجله «فناوری صنایع دفاعی» و یکی از برجسته‌ترین تحلیل‌گران و منتقدان نظامی چین با بیش از دو دهه سابقه در حوزه آموزش و تحلیل دفاعی، در مقاله‌ای تخصصی توان هوایی ایران را با دیگر قدرت‌های منطقه‌ای مقایسه کرده و هشدار داده است که نبود جنگنده‌های نسل جدید می‌تواند توازن قوا را به زیان ایران تغییر دهد.

هیچ‌کس انتظار نداشت که درگیری ایران و اسرائیل تا این حد شتاب‌زده و ناگهانی پایان یابد. پس از آن‌که ایالات متحده ۱۴ بمب سنگرشکن سنگین از نوع GBU-57 را بر تأسیسات هسته‌ای ایران فرود آورد، بسیاری بر این باور بودند که جنگی بزرگ در خاورمیانه در شُرف آغاز است.

▲ مسیر بمباران که توسط پنتاگون منتشر شده است

اما در واقع، ایران در تاریخ ۲۳ ژوئن تنها با شلیک چند موشک به پایگاه‌های آمریکا واکنش نشان داد و بلافاصله پس از آن اعلام آتش‌بس با اسرائیل کرد، که همین موضوع موجب شگفتی همگان شد. این واکنش نه‌تنها با میزان خساراتی که ایران متحمل شده بود تناسبی نداشت، بلکه به‌طور غیرمستقیم نشان داد که بمباران‌های گسترده ارتش آمریکا و اسرائیل، ایران را به نوعی در وضعیت اضطراری قرار داده است.

▲ جنگنده بمب‌افکن پنهان‌کار B-2، نیروی اصلی این حمله غافلگیرانه بود

در همین چارچوب، بسیاری معتقد بودند که اگر ایران پیش‌تر جنگنده‌های چینی J-10 را خریداری کرده بود، نتیجه این درگیری به شکلی کاملاً متفاوت رقم می‌خورد.

برخی کاربران ایرانی نیز مدعی شدند از آنجا که جنگنده چینی J-10CE توانسته پیشرفته‌ترین جنگنده اروپایی یعنی «رافال» را سرنگون کند، خرید این جنگنده در کنار موشک دوربرد و پیشرفته PL-15 به‌عنوان یک ترکیب مرگبار، کاملاً ضروری و منطقی است.

▲ جنگنده جی-۱۰سی، چیزی فراتر از یک جنگنده صرف است

رسانه‌های تایوانی نیز در این زمینه دیدگاهی نسبتاً واقع‌گرایانه داشته‌اند و حتی تحلیل‌هایی عمیق‌تر ارائه داده‌اند. روزنامه الکترونیکی «چاینا تایمز» تایوان در تاریخ ۲۱ ژوئن گزارش داد که نیروی هوایی ایران برای دستیابی به توان بازدارندگی در برابر نیروی هوایی اسرائیل، به ۱۰۰ تا ۳۰۰ فروند جنگنده مدرن نیاز دارد، به‌علاوه یک شبکه گسترده از سامانه‌های موشکی زمین به هوا. این رسانه همچنین تاکید کرد که این هدف در عمل دست‌نیافتنی نیست.

در این گزارش آمده است که سابقه هند در تغییر و ارتقاء سریع ناوگان هوایی خود — از میگ-۲۹ به سوخو-۳۰MKI طی دو سال — نمونه قابل استنادی است. ایران نیز می‌تواند با خرید تجهیزات مدرن روسی مانند میگ-۳۵، سرعت نوسازی ناوگان خود را به شکل قابل‌توجهی افزایش دهد.

▲ جنگنده سوخو-۳۰MKI نیروی هوایی هند

اما در این میان، جنگنده J-10C ساخت چین می‌تواند اثرات تاکتیکی بسیار چشم‌گیری را برای نیروی هوایی ایران به همراه داشته باشد. دلیل آن هم این است که نیروی هوایی اسرائیل برای انجام بمباران‌های عمیق در خاک ایران، به شدت به سوخت‌رسانی هوایی وابسته است، و هواپیماهای بمب‌افکن اصلی آن — عمدتاً F-16 و F-15 قدیمی — برای مأموریت‌های طولانی، به پشتیبانی نیاز دارند.

بر این اساس، اگر ایران فقط تعداد محدودی جنگنده مدرن تاکتیکی در اختیار داشت تا بتواند در عمق منطقه عمل کرده و تانکرهای سوخت‌رسان اسرائیل را نابود کند، آنگاه اسرائیل مجبور می‌شد جنگنده‌های F-35 خود را برای درگیری‌های هوایی نگه دارد، نه برای بمباران اهداف زمینی. این تغییر تاکتیکی می‌توانست تا حد زیادی فشار دفاع هوایی داخل خاک ایران را کاهش دهد.

▲ جنگنده F-35 نیروی هوایی اسرائیل

از نظر تئوریک، باید اشاره کرد که تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران در سال ۲۰۲۰ به پایان رسید، و در طول پنج سال گذشته، ایران زمان کافی برای ارتقاء و نوسازی نیروی هوایی خود را در اختیار داشته است — اما عملاً هیچ اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است. این وضعیت اکنون موجب شده ایران در مقایسه با کشورهایی مانند پاکستان به یک نمونه منفی تبدیل شود، که واقعاً جای تاسف دارد.

اگر ایران از گذشته درس نگیرد و اصلاحات لازم را انجام ندهد، آنگاه هزینه‌هایی که در آینده باید بپردازد، ممکن است بسیار فراتر از هزینه خرید چند اسکادران جنگنده باشد.

این وضعیت چه واقعیتی را بازتاب می‌دهد؟

از دیدگاه واقع‌گرایانه، تجربه اخیر ایران به‌وضوح نشان می‌دهد که اگر سرمایه‌گذاری نظامی با نیازهای راهبردی دفاعی کشور همخوانی نداشته باشد، در هنگام آزمون بزرگ میدان نبرد، نتیجه‌ای جز پرداخت هزینه‌های سنگین در پی نخواهد داشت.

بر اساس تصاویر ماهواره‌ای منتشرشده از سوی آمریکا و اسرائیل، به‌وضوح می‌توان دید که ایران به سامانه‌های پدافند هوایی نسبتاً مناسب مانند S-300 مجهز است؛ سامانه‌ای که می‌تواند تهدیدی جدی برای نسل سوم جنگنده‌های متعارف محسوب شود.

▲ سامانه پدافند هوایی S-300 ایران

اما مشکل اصلی اینجاست که نیروی هوایی ایران در جریان این درگیری عملاً «ناپدید» شد، و همین موضوع باعث شد شبکه دفاع هوایی زمین‌به‌هوای ایران کاملاً در معرض آتش اسرائیل قرار گیرد و بارها در جریان حملات هوایی، مورد هدف مستقیم قرار بگیرد.

برای نمونه، شهروندی ایرانی موفق شد تصویری ثبت کند از یکی از سامانه‌های پدافند هوایی متحرک تور (Tor) در حاشیه کوه‌های اطراف تهران، که در حال شلیک موشک به سوی جنگنده‌های اسرائیلی بود. اما تنها چند دقیقه بعد، همان خودروی پرتابگر مورد اصابت موشک‌های ضدتشعشع (ضدرادار) اسرائیلی قرار گرفت. این حادثه اثبات می‌کند که در شرایط از دست دادن کامل برتری هوایی، نیروهای اسرائیلی در اجرای عملیات SEAD(سرکوب پدافند هوایی دشمن) بر فراز آسمان ایران، با مانعی جدی مواجه نبوده‌اند.

▲ عملیات SEAD، سرکوب پدافند هوایی دشمن

این وضعیت تاثیر گسترده‌ای در میان نیروهای ایرانی ایجاد کرد، به‌طوری‌که آن‌ها از شلیک به هواپیماهای مهاجم اسرائیلی خودداری کرده و در موضعی کاملاً دفاعی و انفعالی قرار گرفتند. این فضا در نهایت اعتماد به‌نفس نیروهای آمریکایی برای ورود به میدان نبرد را افزایش داد، که نتیجه آن حمله نیروی هوایی آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران بود.

آیا ایران جنگنده J-10C چین را خریداری خواهد کرد؟

اگر صرفاً از زاویه نظامی به موضوع نگاه کنیم، باید گفت که اگر ایران در این جنگ فقط تعداد محدودی جنگنده مدرن نسل چهار و نیم در اختیار داشت و می‌توانست چندین فروند از جنگنده‌های F-15 یا F-16 اسرائیل را ساقط کند، این اقدام می‌توانست به شدت روحیه رزمی نیروی هوایی اسرائیل را نیز تضعیف کند.

اما واقعیت این است که در عرصه نظامی، فرصت‌های ازدست‌رفته به‌راحتی جبران‌پذیر نیستند. فاصله‌ در زمینه تجهیز مناسب نیروی هوایی و نداشتن آمادگی کافی برای نبردهای مدرن، باعث شد تا توان هوایی ایران در این درگیری نتواند نقش بازدارنده‌ای ایفا کند. این تجربه، نشان‌دهنده نیاز به بازنگری و به‌روزرسانی در نگرش راهبردی و برنامه‌ریزی نظامی است، تا در آینده بتوان با تکیه بر توان بومی و همکاری‌های موثر، جایگاه دفاعی کشور را تقویت کرد.

▲ جنگنده‌های F-14 ایران اکنون بسیار فرسوده و قدیمی هستند

برخی از کاربران ایرانی نیز چنین ادعا کرده‌اند که موشک چینی PL-15 از نظر عملکرد، به پای موشک آمریکایی AIM-54 Phoenix که در حال حاضر در خدمت ایران است، نمی‌رسد. آن‌ها همچنین جنگنده‌های F-14 آمریکایی موجود در نیروی هوایی ایران را بی‌همتا توصیف کرده و حتی از بابت باقی ماندن این جنگ‌افزارها در اختیار ایران قدردانی کرده‌اند — اظهاراتی که جای تأمل دارد.

این نوع دیدگاه‌ها نشان‌دهنده نوعی اعتماد بیش از حد به فناوری‌های قدیمی آمریکایی است، حتی در شرایطی که جنگنده‌های چینی J-10C در میدان نبرد موفق به سرنگونی جنگنده‌های پیشرفته‌ای مانند «رافال» شده‌اند. با این حال، به‌نظر می‌رسد بخشی از افکار عمومی ایران همچنان نسبت به تجهیزات آمریکایی، حتی آن‌هایی که نزدیک به 5 دهه قدمت دارند، باور اغراق‌آمیزی دارند.

امروزه، تجهیزات پیشرفته‌تر آمریکایی در قالب جنگنده‌های مدرن، بر فراز آسمان ایران ظاهر شده‌اند و اقدام به حملات هوایی سنگین و دقیق کرده‌اند. اگر ایران در این نقطه حساس تاریخی، به یک بازنگری راهبردی در سیاست‌های تجهیزاتی خود دست نزند و همچنان از ارتقاء و نوسازی با تکیه بر گزینه‌هایی مانند چین صرف‌نظر کند، احتمال آن می‌رود که در میدان نبرد با شکست‌های سنگین مواجه شود.

در واقع، اگر در دوران صلح، توجه لازم به ساختار و آمادگی نظامی صورت نگیرد، در دوران جنگ، همین ضعف‌ها به شکل بسیار سخت‌تری خود را نشان خواهند داد. عرصه نبرد، جایی برای تعارف یا اتکا به گذشته ندارد؛ اگر نتوان در میدان جنگ پیروز شد، تمامی شعارها و ظرفیت‌های دیگر عملاً بی‌اثر خواهند بود.

پایان/